Leestijd: 5 minuten

Update juli 2021: Herman Willemse is op 7 juli 2021 op 87-jarige leeftijd overleden.

Het boek Marathonzwemmen van Herman Willemse en sportjournalist Herman Kuiphof verscheen in 1970 bij uitgeverij Meander. Na een zeer succesvolle carrière als korte baan zwemmer (wedstrijdzwemmer) onder leiding van zijn trainer Jan Stender bij zwemvereniging De Robben, waagt Willemse de stap naar een professionele zwemcarrière. In dit boek beschrijft de Utrechtse onderwijzer zijn vele belevenissen als marathonzwemmer.

Eén van de bekendste tochten is die over Het Kanaal. De eerste die deze oversteek succesvol maakte is Captain Matthew Web in 1875. Hierover is een Engelstalig boek verschenen met als titel The crossing: the curious story of the first man to swim the English Channel, verschenen in 2000 bij Headline Book Publishing. Het begint voor Willemse in 1959 met een commerciële Kanaalzwemrace. Met hulp van trainer Ad Vriens in de volgboot weet hij een tweede plek te bemachtigen. Uiteindelijk kwamen slechts 9 van de 38 toegelaten deelnemers aan.

Ook de wetenschap bemoeit zich met het marathonzwemmen. Volgens dr. L.G.C. Pugh kan men Kanaalzwemmers in 2 groepen verdelen:

• Groep 1 bestaat uit normaal gebouwde mensen zonder zware spieren. Zij hebben 14 tot 20 uur nodig om Het Kanaal te bedwingen.
• In groep 2 zitten de zwemmers die – zonder uitgesproken dik te zijn – een goed ontwikkelde laag onderhuids vet hebben en die bovendien zeer gespierd zijn. De meeste zwemmers, die in minder dan 14 uur Het Kanaal bedwongen, behoorden tot deze 2e groep.

Er wordt ook nog ingegaan op verschillende onderzoeken naar onder andere energieverbruik en weerstand tegen kou. Daarnaast is een goede voorbereiding bij een zwemmarathon de sleutel tot succes:

• Een goede bril
• Wel of niet invetten
• De juiste voeding
• Training
• Leefwijze

In Argentinië is marathonzwemmen zeer populair. Het is dan ook niet vreemd dat Willemse dit land tijdens zijn carrière meerdere malen bezoekt en aan verschillende wedstrijden deelneemt. Helaas is de corruptie hier ook in het zwemmen doorgedrongen en wordt in eerste instantie het marathonzwemmen beheerst door de gebroeders Guiscardo. Ook zwemster Mary Kok (net als Willemse een pupil van Jan Stender) maakt de overstap naar het professionele zwemmen en reist mee.

Willemse krijgt het advies om in 1960 deel te nemen aan de wedstrijd in Atlantic City. Hier vindt jaarlijks het officieuze wereldkampioenschap plaats. Organisator James P. Toomey is blij met de komst van Willemse, omdat jaar in jaar uit dezelfde 2 deelnemers beurtelings winnen. Herman verricht de nodige voorbereidingen, zoals het verkennen van het parcours en het vinden van een geschikte bemanning voor zijn volgboot. Uiteindelijk wint hij de wedstrijd niet alleen in dat jaar, maar hij weet de race in totaal 5 maal te winnen.

In 1963 wordt de World Professional Marathon Swimming Federation opgericht, met als doel de bevordering van de veiligheid van de zwemmers. Tevens heeft de Federatie de hand in de aanwijzing van de wereldkampioen. Jaarlijks wordt een andere voorzitter gekozen. In 1968 was Herman Willemse president.

Hierna volgen nog de verslagen van enkele noemenswaardige dan wel bijzondere wedstrijden. Willemse doet mee aan een wedstrijd in het Suezkanaal. Het is de Egyptenaren er erg aan gelegen dat de winnaar uit de eigen gelederen komt. Door de omstandigheden voor niet-Egyptenaren zo ongunstig mogelijk te maken, slaagt deze opzet. De Egyptenaar Hanafi wint en Willemse wordt uiteindelijk 3e.

In Frans-Canada zorgt de zwemmer Régent Lacoursiére er hoogstpersoonlijk voor dat het marathonzwemmen op de kaart komt. In de bossen bij La Tuque, 300 km van Montreal krijgt hij de middenstand zover om in een meertje een wedstrijd te sponsoren. De omstandigheden zijn weer eens matig te noemen, maar Lacoursière weet deze 24-uurs race voor koppels samen met Willemse te winnen. Willemse wint ook nog een wedstrijd in Trois Rivières, waar 10 mijl lang rondjes gezwommen moesten worden in het plaatselijke openluchtzwembad.

Ook bij Lake St. John (Quebec, Canada) kan men wel wat publiciteit gebruiken om meer toeristen te trekken. Er barst een feest van 2 weken los rond het dorp Roberval,  met als hoogtepunt de zwemwedstrijd over 36 km. Willemse trekt ook hier aan het langste eind. Als hij ook nog de Torontorace wint, dan heeft hij in de zomer van 1961 4 races gewonnen met een prijzengeld van in totaal $ 15.000. Ter vergelijking: in een jaar voor de klas staan verdient hij ongeveer $ 2.000.

In het laatste hoofdstuk van het boek kijkt Willemse terug naar de opkomst van het Nederlandse marathonzwemmen. De eerste Kanaalzwemmer was Alex Kok, die in 1928 een mislukte poging deed. Jan van Hensbergen maakte in 1951 als eerste een succesvolle overtocht. Bekende namen die naast Herman Willemse worden genoemd zijn Mary Kok en Judith de Nijs. Laatstgenoemden presteerden het regelmatig om wedstrijden van mannen te winnen.

Allen werden getraind door eerdergenoemde Jan Stender van zwemclub De Robben, die qua trainingen zijn tijd ver vooruit was. Leuk detail is dat ook Jan van Scheijndel, mijn oude waterpolotrainer bij DSZ in Den Haag, als succesvol Kanaalzwemmer wordt genoemd. Dat er niet veel meer Nederlandse wedstrijdzwemmers prof geworden zijn ligt waarschijnlijk aan het feit dat in ons land tot dan toe (de 1e Nederlandse marathonwedstrijd wordt gehouden in 1970) nooitwedstrijden voor marathonzwemmers zijn georganiseerd. Willemse eindigt met de introductie van Johan Schans, zijn mogelijke opvolger. Willemse gaat hem als coach begeleiden.

Onder de titel Vrije slag: Hoe een Nederlandse legende eerst Het Kanaal en daarna de oceanen overstak is er in 2015 een uitgebreide autobiografie van Herman Willemse verschenen.

Dit lijvige boekwerk omvat een groot deel van het leven van Willemse en is dan ook veel uitgebreider dan zijn boek Marathonzwemmen. Het belicht ook zijn jeugd, zijn carrière als korte baan zwemmer, zijn gezin en zijn belevenissen als zeiler. Het boek is verschenen bij uitgeverij Elixer en is voor € 34,50 verkrijgbaar (ISBN 9789089547392).