Leestijd: 8 minuten

Update najaar 2022: film The Swimmers bij Netflix verschenen

Het boek Vlinderslag van Yusra Mardini verscheen in juli 2018 bij Uitgeverij Ambo|Anthos, met ISBN-nummer 9789026341755. Dit boek online en bij de boekhandel verkrijgbaar.

Yusra beleeft een redelijk zorgeloze jeugd in Syrië. Net als haar oudere zus Sara is zij een fanatiek wedstrijdzwemster, niet in de laatste plaats omdat haar vader zwemtrainer is. Ze is zelfs zo goed dat ze voor de Syrische nationale ploeg mag uitkomen bij internationale wedstrijden. Dan beginnen de eerste bombardementen. Het gezin moet noodgedwongen enkele keren verhuizen.

Yusra’s vader krijgt een baan aangeboden als zwemtrainer en vertrekt zonder vrouw en kinderen naar Libanon. Om het gezin te kunnen onderhouden neemt Yusra’s moeder verschillende baantjes.

Verschillende vrienden van Yusra zijn inmiddels uitgeweken naar Turkije of Europa. Als de bombardementen in 4 jaar steeds heviger worden, nemen Yusra en Sara de beslissing om via Turkije te vluchten naar Griekenland.

Verschillende familieleden blijken dezelfde plannen te hebben. Het is op dat moment nog mogelijk om op het vliegtuig te stappen naar Istanboel. Daar komen ze in contact met mensensmokkelaars die hen in een geblindeerde bus naar de kust brengt.

Dan begint de gevaarlijke tocht over zee in een kleine boot met 20 personen. Al snel begeeft de motor het en dobberen ze hulpeloos tussen Turkije en het Griekse eiland Lesbos. Het gewicht van de inzittenden is te groot en daardoor dreigt de boot te overstromen. Yusra, Sara en enkele anderen gaan als vrijwilliger het water en en naast de boot hangen. Als de motor dan uiteindelijk toch weer aanslaat, koersen ze naar Lesbos.

Na 3,5 uur varen komen ze aan en vervolgen ze met een groep hun tocht over het eiland. Met de veerboot varen ze over naar Athene en vervolgens gaat de reis met mensensmokkelaars door naar de Servische grens.

Te voet bereiken ze Hongarije. Opnieuw worden mensensmokkelaars ingezet, die de groep naar hoofdstad Boedapest brengt. Onderweg maken ze kennis met journalist Steven van de VRT en even later ook met fotograaf Ham, die samen met journaliste Magdalena een deel van de tocht vastlegt.

Bij het station van Boedapest zijn hordes vluchtelingen. Er heest een hopeloze sfeer en Yusra en de anderen zien het even niet meer zitten. Na 6 dagen lukt het ze om kaartjes te kopen voor de trein naar Oostenrijk. Helaas worden ze al voor de grens tegengehouden en moeten er nieuwe vluchtplannen worden gesmeed.

Dan horen ze dat de Hongaarse overheid gratis bussen inzet naar de grens met Oostenrijk. Met bussen van de Oostenrijkse overheid worden ze verder naar Wenen gebracht, waar ze hartelijk worden ontvangen door hordes mensen. Lam en Magdalena zijn ook weer aanwezig en zij besluiten om te blijven werken op het station.

Het laatste deel van de reis wordt gefilmd door Steven en zijn team. Met de trein bereiken ze al snel München. Daar worden ze opgevangen door de politie, die ze op de bus naar Berlijn zet. Ze komen terecht in een gloednieuw heim in stadsdeel Spandau.

Het administratieve proces om als asielzoeker geregistreerd te kunnen worden lijkt eindeloos. Er zijn 1000-en mensen die een verzoek indienen, terwijl er maar zo’n 40 per dag behandeld kunnen worden. Lange dagen van wachten volgen. Telkens als ze denken dat dit de laatste stop is, volgt er een nieuw administratief proces.

Zowel Yusra als Sara willen graag weer gaan zwemmen, al is het maar om de tijd te doden. Via een vrijwilliger komen ze in contact met Renate en Sven, die later een belangrijke rol zal spelen in de carrière van Yusra. Na proefzwemmen mogen ze blijven bij Wasserfreunde Spandau 04, een zwemvereniging in het Olympisch park van Berlijn. Er wordt zelfs gezorgd voor onderdak in Alfreds, het clubhuis van de vereniging.

De trainingen verlopen moeizaam. Alle zwemmers zijn sneller. Al snel moet Sara opgeven vanwege schouderproblemen. Yusra wordt geplaatst in de jongere leeftijdsgroep van trainer Sven, waar ze het tempo ook nauwelijks bijhouden. De kinderen in Sven’s zwemgroep zijn erg lief voor Yusra. Ze verbazen zich wel dat er in Syrië gewoon zwembaden zijn en ook televisies en computers.

Sven en Yusra raken steeds beter bevriend. Sven vraagt haar wat ze met zwemmen wil bereiken. ‘Ik wil naar de Olympische Spelen,’ antwoord Yusra. Verschillende mensen van de vereniging doneren geld, zodat er een nieuwe trainingsuitrusting gekocht kan worden.

Sven regelt werkelijk alles en betaalt ook nog het meeste zelf. Yusra vraagt hem daarom waarom hij dat allemaal voor haar doet. ‘Ik heb er niets aan,’ zegt Sven. ‘Helpen geeft me gewoon een goed gevoel. Zo ben ik opgevoed’. Sven besluit een trainingplan voor Yusra samen te stellen gericht op de Olympische Spelen van 2020 in Tokyo.

Eindelijk is de asielaanvraag ingediend. Ze schrikken als blijkt dat het nog 5 maanden duurt totdat het besluit wordt genomen of ze in Duitsland mogen wonen. Dat maakt de gezinshereniging met hun vader, moeder en jongere zusje voorlopig nog niet mogelijk. Hun ouders smeden inmiddels ook plannen om met een jacht van Turkije naar Lesbos te vluchten en van daaraf over land verder naar Duitsland te gaan.

Sven vertelt Sara dat het IOC plannen heeft om iets te doen tijdens Rio 2016. ‘Ze zijn een olympisch vluchtenlingenteam aan het oprichten en hebben laten doorschemeren dat jij daar mogelijk voor in aanmerking komt.’

Het bericht is ook uitgelekt aan de pers. Sven krijgt gelijk 10-tallen aanvragen voor interviewverzoeken. Gelukkig biedt het Duits Olympisch Comité (DOSB) aan om te helpen bij het afhandelen van alle mediaverzoeken. Ook gaan zij bemiddelen om de asielaanvraag te versnellen, zodat Yusra die zomer desgewenst naar Rio kan reizen.

Ondertussen is het haar ouders gelukt om samen met dochter Shahed te vluchten naar Berlijn. Yusra en Sara halen hen af van het station. Zij worden in een opvangkamp ondergebracht. Later zal blijken dat het moeilijk is voor de vader om werk te krijgen als zwemtrainer omdat zijn kennis van de Duitse taal onvoldoende is.

Dochter Shahed leert juist wel heel snel Duits. Het lukt haar om ook snel veel vriendinnetjes te krijgen. Sara heeft inmiddels haar draai gevonden met vrijwilligerswerk bij Moabit Hilft, een burgerinitiatief dat nieuwkomers helpt hun draai te vinden in Berlijn.

Yusra krijgt eerst privéles Duits. Later kan zij dankzij een beurs van het Olympisch Solidariteitsfonds weer naar school, waar zij tussen jongere kinderen wordt geplaatst.

Als Thomas Bach, president van het IOC een vluchtelingenkamp in Athene bezoekt bevestigt hij de deelname van een vluchtelingenteam aan de Spelen in Rio. Opnieuw komt er een stroom van interviewverzoeken op Yusra af. Besloten wordt een persconferentie te beleggen. Het IOC en de VN-vluchtelingenorgaisatie UNHCR sturen een cameraploeg naar het zwembad om Yusra te interviewen (zie hieronder).

Op de persconferentie spreekt ook de adjunct-directeur van het IOC, Pere Miro. Hij geeft een korte uitleg over wat de plannen van het IOC zijn voor het team. Dan is het de beurt aan Yusra om voor de 126 journalisten en 18 cameraploegen te spreken en dat terwijl het helemaal nog niet zeker is of ze geselecteerd is voor het team.

Zonder emotie vertelt zij haar verhaal. De dagen na de persconferentie verschijnen er 100-en artikelen en filmpjes waarin het bootverhaal op allerlei manieren wordt verteld.

Yusra twijfelt of zij wel wil deelnemen aan de Olympische Spelen, omdat haar zwemprestaties nog maar matig zijn. Sven overtuigt haar dat het niet om prestaties gaat, maar dat het politiek is. ‘Blijkbaar is het belangrijker dat je je verhaal aan de wereld vertelt, dan dat je een bepaalde tijd zwemt.’

De dag waarop de samenstelling van het team door het IOC wordt bekend gemaakt, zijn Lam en Magdalena bij haar. Als zij haar e-mail opent realiseert ze zich dat ze is geselecteerd. Tevens bieden de sponsoren van het team aan om Sara te laten overvliegen naar Rio.

Na de vlucht naar Rio worden Yusra en Sven opgevangen door Sophie Edington, de persvoorlichter van het team. Yusra kijkt haar ogen uit in het olympisch dorp, in het bijzonder in de enorme kantinetent die 3 voetbalvelden groot is.

Sophie heeft een ambitieus schema opgesteld, volgepropt met persconferenties, interviews, bijeenkomsten en toespraken. Het is een prima manier om haar verhaal te vertellen. Tijdens de presentatie van het team houdt Yusra een bewogen speech over de mens achter de vluchteling. In de volgende dagen voor de start volgen nog vele verplichtingen.

Direct op de dag na de openingsceremonie moet Yusra zwemmen. Dat weerhoudt haar er echter niet van om toch te gaan; immers is alles aan haar Spelen anders. Als het team het stadion inloopt met de olympische vlag barst er een enorm gejuich los. Dan is er uiteraard nog het zwemmen. Aansluitend volgt er nog een wervelwind van bijeenkomsten, fotoshoots en interviews.

Na de Spelen gaat Yusra door met het verspreiden van haar boodschap aan de wereld. Ze spreekt op de VN-top over vluchtelingen en ontmoet hoogwaardigheidsbekleders als Barack Obama, koningin Rania van Jordanië en de Paus. In april 2017 wordt ze goodwill-ambassadeur voor de UNHCR. En natuurlijk traint Yusra keihard om te kunnen deelnemen aan de Spelen van Tokyo in 2020.

Yusra volgen

Op internet zijn talloze artikelen en berichten over Yusra Mardini te vinden. Ze post ze regelmatig berichten op Facebook en Instagram.

De film over haar boek

Het verhaal van Yusra is zo interessant dat hierover in het najaar van 2022 bij Netflix een film is verschenen onder de titel The Swimmers. Hieronder kun je de trailer bekijken.