Leestijd: 12 minuten

Het boek Duik erin is het waargebeurde verhaal van schrijfster Alexandra Heminsley en is in 2017 verschenen bij De Arbeiderspers. Het boek is op dit moment (2018) nog gewoon te koop bij de (online) boekhandel, maar is ook al voor iets aantrekkelijkere bedragen tweedehands te koop via bijvoorbeeld Boekwinkeltjes.nl.

In deel 1 vertelt de schrijfster over haar moeizame weg om open water zwemster te worden. Tussendoor probeert zij ook nog via een ivf-behandeling zwanger te worden, hetgeen steeds mislukt. Het zwemmen helpt haar bij de verwerking van haar verdriet. In deel 2 komen, naast een beknopte geschiedenis van het zwemmen, een aantal praktische zaken aan de orde, die vooral interessant zijn voor beginnende (open water) zwemmers.

Deel 1

Alexandra Heminsly, de ik-figuur uit de roman, loopt al een aantal jaren hard en heeft ook enkele marathons op haar naam staan. Toch is ze wel wat jaloers als zij na een work-out in het zwembad duikt voor 3 à 4 baantjes en de echte zwemmers met hun chloorbrilletjes op moeiteloos baan na baan ziet zwemmen.

De zee en het water lonken en haar eerste stap zet ze op de ochtend van haar trouwdag als ze besluit met haar aanstaande man, D. en haar broer de zee in duikt. Na hun huwelijksreis in Parijs herhaalt het echtpaar de duik in zee bij Brighton, maar dat valt qua temperatuur erg tegen. Tot overmaat van ramp verliest D. zijn trouwring en enige dagen later stroomt ook nog hun huis aan de kust over tijdens het noodweer.

Alexandra besluit om zich samen met D. in te schrijven voor een cursus open water zwemmen. Tijdens het ochtendprogramma begint de ellende al met het aanpassen van de wetsuit, die ze voor het middagprogramma in zee nodig heeft. Daarnaast blijkt dat de andere deelnemers allemaal veel beter kunnen zwemmen, terwijl zij nog geen baan borstcrawl kan volhouden.

Het zwemmen in zee wordt geen succes. Het blijkt niet alleen vreselijk koud te zijn, ook kan ze de anderen absoluut niet bijhouden. Er moest nog heel wat gebeuren voor ze zich een echte open water zwemmer kon gaan noemen en vrede had met het water.

Ze besluit zich over haar schaamte heen te zetten en gaat een uitgebreider zwemlesprogramma volgen. Met kleine stapjes leert en begrijpt ze welke technieken ze moet inzetten om langzaam maar zeker beter te gaan zwemmen. Een probleem is de uitademing. Elke keer doet zij haar hoofd naar boven om adem te halen en daarmee is goed doorzwemmen niet mogelijk. Uiteindelijk lukt het haar om ook dit onderdeel onder de knie te krijgen en realiseert ze zich dat ze helemaal niet meer hoeft na te denken over haar zwemslag.

Pells Pool (Bron: By PellsPool – Own work, CC BY 3.0)

De uitdaging aan het einde van de zwemcursus is het zwemmen van de vervallen Westpier naar de bekendste pier van Brighton, de Palace Pier. Helaas is het weer telkens te onstuimig om in zee met de groep te gaan oefenen. In de tussentijd wordt er stug doorgetraind.

Alexandra ontdekt nieuwe buitenbaden om in te zwemmen, zoals de uit 1860 daterende Pells Pool, het oudste bronnenbad van heel Engeland met een bad van bijna 50 meter lang. Ook op bezoek in Londen doet ze een prachtige ontdekking met het Tooting Bathing-Lake uit 1906, bijna twee keer zo groot als de Pells Pool en daarmee het het grootste buitenbad van Engeland.

Dan wordt het toch tijd om in zee te gaan trainen, maar dat valt lang niet mee omdat ze het onder meer lastig vindt om zich goed te oriënteren. Als de grote dag daar is zwemt ze zonder problemen in een half uur de ongeveer 900 meter van pier naar pier. De cursus had een compleet nieuwe wereld voor haar geopend, met compleet nieuwe ervaringen. Ze was een echte zwemmer geworden

Het was een spontane actie, die volgende uitdaging. Een zwemtocht van 3,8 km. in de rivier de Arun in West-Sussex. Verscheidene van haar cursusgenoten hadden vorig jaar meegedaan en wilden hem dit jaar weer doen. Samen met D. rijdt Alexandra met de trein naar Littlehampton, het eindpunt van tocht.

Ze is wat onzeker, omdat ze geen idee heeft hoe zo’n wedstrijd zou verlopen. Gelukkig komt ze een paar bekenden tegen die haar aanraden om samen achteraan te starten, om niet in het gedrang terecht te komen. Met bussen rijden ze naar het vertrekpunt. Het zwemmen verloopt prima. Alexandra komt in een ritme en geniet van de tocht. Voordat ze het zich realiseert bereikt ze het eindpunt en sluit D. haar in zijn armen.

Tooting Bec Lido (Own work, CC BY-SA 3.0)

Het lukt Alexandra en D. niet om via de normale weg kinderen te krijgen en daarom besluiten ze over te gaan tot een ivf-behandeling. Maar voordat ze daaraan wil beginnen wil Alexandra eerst nog een lang gekoesterde wens vervullen. Al in haar jeugd was zij enorm gefascineerd door de Griekse mythen en de heroïsche verhalen over de Trojaanse oorlog. Ze wilde daarom zwemmen in de Griekse wateren van de Ionische zee. En meer specifiek: ze wilde naar Ithaka zwemmen, het thuiseiland van de Griekse held Odysseus.

Ze sluit zich aan bij een georganiseerde reis waar allerlei soorten, vaak meer ervaren zwemmers aan meedoen. Hoewel ze eerst problemen heeft om in haar groep mee te zwemmen, leert ze van de anderen hoe niet elke keer het brandende zoute water haar brilletje inloopt.

Vanaf dat moment geniet ze van de prachtige natuur en de interessante verhalen van de overige deelnemers. De uiteindelijke tocht naar Ithaka verloopt bijzonder moeizaam, maar als ze eenmaal is aangekomen valt er een enorme last van haar af. Het geeft haar zelfvertrouwen bovendien een enorme boost.

Terug in Engeland volgt de ivf-behandeling, voor Alexandra een vreselijke periode waarin ze zich erg ziek voelde door de medicatie. Bovendien was ze helemaal opgezwollen. Begin september bleek dat de behandeling was mislukt. Alexandra werpt zich weer op het zwemmen in zee om over haar verdriet heen te komen.

Ze besluiten om naar het Lake District te gaan, op bezoek bij de ouders van D. Alexandra verdiept zich in de mogelijkheid om in één van de vele bergmeertjes te gaan zwemmen. Ze komen terecht bij een meertje wat veel weg heeft van een maanlandschap. Alexandra overwint haar angst en gaat zwemmen in het meertje. Het voelt als een overwinning.

Dat najaar gaat ze regelmatig zwemmen. Het geeft haar vertrouwen in haar lichaam, dat door de behandeling behoorlijk is veranderd. Inmiddels heeft ze zich ook aangesloten bij een groepje dat regelmatig in zee gaat zwemmen. De 2e ivf-behandeling slaat wel aan, maar eindigt uiteindelijk in een miskraam.

In de winter blijft Alexandra gewoon doorzwemmen, de ene keer in zee en de andere keer in een buitenbad, soms alleen en soms met een hele groep. Het zwemmen heeft een sterk therapeutische waarde en werkt zelfs enigszins verslavend.

Het helpt Alexandra om haar door de ivf-behandelingen veranderde lichaam te accepteren en om het verdriet van de miskraam te verwerken. Ze ziet zwemmen als een manier om de dingen vanuit een ander perspectief te bekijken, zowel op visueel als emotioneel vlak. De subtitel van het boek vat alles mooi samen: Zwemmen voor meer rust, vrijheid en energie.

Deel 2

Een korte geschiedenis van het zwemmen

Alexandra belicht het ontstaan van het zwemmen vanuit de oudheid, waar zwemmende figuurtjes te zien zijn op rotstekeningen in Libië. Daarna zijn het de Egyptenaren die ons verschillende tastbare voorwerpen hebben nagelaten met daarop onder andere zwemmende vrouwen. Vervolgens belanden we in het oude Griekenland, waar het zwemmen iets heldhaftigs kreeg, terwijl Caesar in de Romeinse tijd al zwemmend voor zijn leven weet te ontsnappen na een Egyptische opstand.

Pagina met houtsnede uit De Arte Natandi (klik voor meer afbeeldingen)

Een aantal eeuwen wordt het zwemmen vooral toegepast in gevechtssituaties. Vanaf de 16e eeuw verandert dit en Alexandra geeft hierbij vooral de ontwikkelingen in Engeland weer. Het boek De Arte Natandi (Over de kunst van het zwemmen) dat Evarard Digny in 1587 publiceert, heeft een belangrijke invloed gehad op de introductie van zwemmen als sport en hobby. Het boek werd oorspronkelijk in het Latijn gepubliceerd en 8 jaar later in het Engels vertaald (The Art of Swimming) en daarna ook in het Frans.

Digby’s boek was vooral gericht op de hogere klasse, die Latijn kon lezen en bevat allerhande praktische tips, van watergewenning tot de techniek van uiteenlopende zwemslagen. De belangrijkste slag die hij aanleert lijkt op onze huidige schoolslag, maar ook wijst hij vermoeide zwemmers op de mogelijkheid om rugslag te gaan zwemmen.

In het boek draait het niet om wedstrijden of snelheid, maar alleen om het activerende gevoel van lichaamsbeweging en ontspanning die zwemmen kan brengen. Tijdens de Renaissance groeide de belangstelling voor het zwemmen vooral door het respect voor de klassieken.

In 1724 brengt Benjamin Franklin een bezoek aan Groot-Brittannië om de sport te promoten met demonstraties en lessen in de Theems. Eeuwenlang was de schoolslag de slag die de meeste zwemmers gebruikten.

In 1810 zwemt Lord Byron zijn beroemde, heroïsche oversteek over de Hellespont en in 1875 stak Matthew Webb voor het eerst het Kanaal over met de zijslag. In de Victoriaanse tijd werden er in heel het land driftig zwembaden aangelegd voor iedereen die zich in deze sport wilde oefenen.

De Amerikaanse schilder George Catlin beschreef in 1844 een geheel nieuwe slag die hij bij een inheemse stam ontdekte, de eerste tekenen van de borstcrawl. Een groep indianen maakte een soort tournee door Groot-Brittannië voor belangstellende stedelingen. Het Britse zwemgenootschap nodigde de indianen uit voor een wedstrijd, waarbij de indianen sneller zwommen dan hun uitdagers. Toch duurde het nog lange tijd tot de borstcrawl tot volle ontwikkeling kwam.

The Trudgen stroke part 1

Die ontwikkeling ontstond bij Arthur Trudgen. Hij had in zijn jeugd in Zuid-Amerika gewoond en was gewend met de kinderen daar een soort borstcrawl te zwemmen. Terug in Engeland ging hij de slag verder verfijnen. Het land was inmiddels gegrepen door het zwemvirus.

Tijdens een wedstrijd in 1873 zwom Trudgen de nieuwe slag voor het eerst. Het werd een groot succes. Helaas bleven zijn prestaties onderbelicht omdat Matthew Webb in 1875 als eerste het Kanaal over zwom.

De slag werd begin 20e eeuw verder ontwikkeld in Australië, waar Trudgens armslag werd gecombineerd met de Australische beenslag. De borstcrawl was eindelijk geboren. Alexandra geeft terecht aan dat de borstcrawl niet iets is wat je zo maar even leert. Het is eigenlijk net als fietsen. Maar als je het eenmaal kunt, kun je je niet meer voorstellen dat het moeilijk was om het te leren.

Agnes Beckwith

Tot nu toe is de rol van vrouwen onderbelicht gebleven en dat komt niet omdat vrouwen voor de 20e eeuw niet zwommen, maar meer omdat hun prestaties niet als serieus gezien werden. Zo zwommen Agnes Beckwith en Emily Parker in 1875 een stuk in de Theems. Beckwith bleek later een pionier op het gebied van vrouwenzwemmen.

Door onder meer de zedenwetten zwommen dames in zware, alles bedekkende badpakken, hetgeen prettig zwemmen zeker niet bevorderde. Steeds meer vrouwen zochten een manier om hieronder uit te komen en het eigendom over hun eigen lichaam op te eisen. Zo moest er ook veel moeite gedaan worden om het vrouwenzwemmen op de Olympische Spelen te krijgen. Het gevecht om gelijkheid bij zwemmen viel samen met het gevecht voor het vrouwenkiesrecht. Helaas voelen nog steeds veel vrouwen de druk om er goed uit te zien in hun badpak…

De basics van borstcrawl

Alexandra gaat vrij uitgebreid in op het zwemmen van de borstcrawl. Ze schrijft onder meer dat het verstandig is om te beginnen met een aantal lessen en dat de perfecte zwemstijl niet bestaat. Achtereenvolgens behandelt ze de volgende onderdelen:

  • Ademhaling
  • Lichaamshouding
  • Beenslag
  • Insteken
  • Doorhalen
  • Duwfase
  • Overhaal.

Alexandra wil benadrukken dat iedereen het absoluut kan leren, ondanks het feit dat het door de uitgebreide beschrijving van de bovenstaande opsomming hopeloos ingewikkeld lijkt.

Je lichaam, in het water

In het boek behandelt Alexandra een top-10 van vragen die steeds weer lijken op te duiken en de beste manieren om ermee om te gaan. Hieronder vind je de vragen. Het gaat te ver om de uitgebreide antwoorden te beschrijven.

  1. Ik ben bang dat zwemmen heel gevaarlijk is. Er verdrinken toch best veel mensen?
  2. Is chloor slecht voor me? En voor mijn huid, mijn haar en mijn nagels?
  3. Kan ik blessures krijgen?
  4. Kan ik wel zwemmen als ik ongesteld ben?
  5. Kan ik last van mijn oren krijgen door het zwemmen?
  6. Is zwemmen in de kou slecht voor je?
  7. Ik wil die goeie effecten. Hoe raak ik gewend aan koud water?
  8. Oké, ik ga het doen, maar hoe word ik daarna weer warm?
  9. Helpt zwemmen ook bij het afvallen? Ik krijg er namelijk zo’n honger van.
  10. Hoe zit het met de angst? Je weet wel, de angst om tegen een vis aan te botsen, een zeehond of een kwal, of een vooralsnog onbekend doch uiterst griezelig zeemonster dat in de diepte op de loer ligt?
Badpakken en meer

Alexandra somt een uitgebreide lijst met zwembenodigdheden op, van wetsuits tot oordruppels en van zwembrilletjes tot badslippers. Uit eigen ervaring vertelt zij over de verschillende keuzemogelijkheden en wat de voor- en nadelen van bepaalde artikelen zijn. Deze informatie is vooral nuttig voor de beginnende (open water) zwemmer. Hieronder volgt de uitgebreide opsomming:

Alexandra Heminsley (bron: Daily Express)

  • Zwemkleding
  • Wetsuits
    • Soorten wetsuits
    • Merken
    • Pasvormen
    • Hoe je zoiets aantrekt
    • Wanneer een wetsuit
    • Budget
    • Onderhoud
  • Badmutsen
    • Latex
    • Siliconen
    • Neopreen
    • Nylon
  • Sokken en handschoenen
  • Zwembril
  • Vaseline/smeermiddel voor je wetsuit
  • Vloeibaar rubber
  • Towfloats
  • Badjassen
  • Zwemplankjes
  • Pullbuoys
  • Zwemvinnen
  • Oordruppels en oordopjes
  • Slippers en wrattensokken
  • Waterfles
  • Zwemtrackers

De grote sprong

In het laatste hoofdstuk van het boek behandelt Alexandra een top-10 van vragen die zij in het begin had of die zij later vaak te horen kreeg, over waar te beginnen. Er is daarbij zoveel mogelijk rekening gehouden met de Nederlandse situatie:

Het boek Grayson van Lynne Cox (In Nederlandse vertaling verkrijgbaar onder de titel De kleine walvis)
  1. Ik wil een keer meedoen aan een wedstrijd, maar moet ik nu inschrijven voor een triatlon om een kort georganiseerd tochtje te zwemmen?
  2. En als ik aan een langere afstand wil meedoen? Of een wedstrijd die niet zo competitief is?
  3. Ik geef niet om afstanden, ik wil gewoon op schitterende plekken zwemmen, maar wel veilig. Hoe pak ik dat aan?
  4. Ik kan zo’n vakantie helemaal niet betalen! Ik wil gewoon een meer, een rivier of de zee in, maar ik heb niemand om dat mee te doen. Is dat wel verantwoord?
  5. Hoe kan ik weten of het eb of vloed is als ik de zee in wil?
  6. Wat is een mui en hoe kom ik daaruit?
  7. Wat moet ik meenemen voor na het zwemmen?
  8. Even serieus, wat voor vissen zitten er in dat water?
  9. Ik ben volkomen tevreden met het zwembad en hoef niet zo nodig naar buiten, maar hoe kan ik het zwemmen wat serieuzer gaan aanpakken zonder het buitenwater in te gaan?
  10. Ik ben inmiddels helemaal gek van zwemmen. Wat kan ik nog meer gaan lezen?

Extra informatie

  • Lees hier een uitgebreid interview met de schrijfster.
  • Hieronder een video met Alexandra Heminsley on the joy of swimming at a lido (aanvulling juni 2019)