Dit artikel uit 2016 is op 15 december 2020 bijgewerkt.
Anno 2020 klinkt een radiocursus over zwemmen je wellicht vreemd in de oren. Maar begin jaren ’30 verdronken er maar liefst 700 à 800 personen per jaar. Bovendien kon toen maar 5 à 6 % van de Nederlandse bevolking zwemmen. Gelukkig werd het zwemmen inmiddels flink gepromoot als nuttig en gezond, maar vooral ook als aangenaam. Zwemmen werd daarom steeds populairder. Zwembaden, vooral de overdekte, waren er in die tijd echter onvoldoende, zodat er een andere oplossing moest komen. En nu de coronacrisis woedt is het thema droogzwemmen weer helemaal actueel.
Men bedacht destijds een slimme oplossing: een radiocursus Droogzwemmen om alvast de eerste beginselen te leren, voordat men echt het water in ging. Droogzwemmen was al geruime tijd een beproefd concept; het werd regelmatig toegepast tijdens de zwemlessen. De auteur, de heer S.J.P. Borsten, benoemt het (leren) zwemmen niet alleen ter voorkoming van verdrinking. Even noodzakelijk acht hij het zwemmen als bevordering van de gezondheid.
Juist voor iedereen die angstig was om te gaan zwemmen was deze cursus in het droogzwemmen een uitstekend middel om het (schoolslag) zwemmen snel aan te leren. In de cursus was er speciale aandacht voor de ademhaling, omdat dit vaak een struikelblok bleek te zijn en die, zoals de schrijver noemde, ook de oorzaak was van vele mislukkingen.
Borsten was ook de presentator van het veel beluisterde KRO-radioprogramma en stond daarnaast bekend als schrijver van verschillende boeken over zwemmen. Hiertoe behoort ook De Zwemsport uit 1936, het standaardwerk over zwemmen in de meest uitgebreide zin des woords. Zijn motto’s:
Eens geleerd, nooit verleerd
Zwem en wees gelukkig!
De radiocursus bestond uit vijf lessen en werd voor het eerst uitgezonden in 1930. Van het hierboven afgebeelde cursusboekje zijn minimaal vier drukken geweest. De eerste druk stamt uit maart 1931. De tekst bij dit boekje komt uit de 3e druk, gedateerd maart 1933. Bij de eerdere cursussen bleek er vraag te zijn naar een uiteenzetting van de zwemslagen. Bij de 3e druk, die ik voor dit artikel heb gebruikt, is daarom een beschrijving opgenomen van de meest voorkomende zwemslagen.
De 4e veelverbeterde druk van Handleiding voor het Droogzwemmen uit 1934 (via Delpher.nl). Tip: klik op het vierkantje middenboven voor full-screen weergave.
Verschillende methoden
Er blijken verschillende droogzwem methoden te bestaan:
- een Duits systeem met gymnastische oefeningen, waarbij de zwembewegingen worden uitgevoerd
- een systeem met een hangtoestel, waaraan de leerling zich met de handen vasthoudt en vervolgens de beenoefeningen maakt.
Bovengenoemde methoden stuiten op verschillende praktische bezwaren, vandaar dat Borst een methode introduceert waarbij de zwemhouding op de meest natuurlijke wijze wordt nagebootst. Dat is in een liggende houding, waarbij gebruik wordt gemaakt van bijvoorbeeld een bankje of een kruk.
Het gaat te ver om alle zwembewegingen hier te beschrijven. Daarom volgen hieronder de 5 lessen in vogelvlucht. In les 1 is er sprake van 4 bewegingen, waarbij de uitgangshouding met gestrekte armen en benen is. Bij de eerste beweging gaan de armen naar buiten.
Vervolgens worden de armen onder de kin gebracht en tegelijkertijd worden de benen ingetrokken. Daarna worden de armen gestrekt en als laatste volgen de benen. Bij de 2e les worden de 3e en 4e beweging uit les 1 samengevoegd, de zogenaamde drietakt beweging. In les 3 worden de bewegingen samengevoegd tot de tweetakt beweging.
Borsten benadrukt dat de ademhaling van het grootste belang is. Daarom staat dit onderwerp in de lessen 4 en 5 centraal. Diegenen die dit namelijk niet goed leren, zijn na een paar zwemslagen uitgeput. Als regel geldt dat de zwemslag zo lang of groot moet zijn als de ademhaling duurt.
Geadviseerd wordt om de zwemslagen zo lang mogelijk te maken. Het verhoogt het drijf- en uithoudingsvermogen. Bij voorkeur moet alles rustig worden uitgevoerd, zodat men des te sneller zelfvertrouwen in het water krijgt.
Dan is het moment aangebroken om het geleerde in het zwembad te gaan toepassen. Dat kan bij de badmeester die de zwemmer aan de zogenaamde hengel vasthoudt. Een andere mogelijkheid is, om zelf in het ondiepe bad te oefenen. In beide gevallen geldt: oefening baart kunst. Borsten raadt hulpmiddelen zoals kurkgordels en binnenbanden zoveel mogelijk af, omdat hiermee niet het vertrouwen van het zelf drijven wordt geleerd.
Verschillende zwemslagen
Tenslotte volgt in het boekje de eerder genoemde beschrijving van de (in 1933) meest voorkomende zwemslagen. Het zijn:
- de wedstrijd-schoolslag
- het rugzwemmen
- de samengestelde rugslag
- de rugcrawl
- de zijslag
- de Spaansche slag
- de crawl
- het starten
Het boekje eindigt met een opsomming van 20 raadgevingen en wenken, met als laatste:
Moedig iedereen aan het zwemmen te leeren!!!
2020: Zwemmen in tijden van corona en lockdown
Nu ik dit artikel herzie, starten we net met de tweede lockdown als gevolg van de coronacrisis. Buitenzwemmen heeft sinds de eerste lockdown een hoge vlucht genomen. Verschillende buitenzwembaden zijn nu gelukkig ook in de wintermaanden geopend en soms zelfs tijdens deze lockdown.
Het is prachtig om te zien hoeveel goede ideeën er bij de eerste lockdown zijn gelanceerd om toch in conditie te blijven. Online groep-workouts, zwemmen aan een touw in een opblaaszwembadje én de terugkeer van het droogzwemmen. Ook zijn er verschillende vlogs gemaakt voor kinderen die de zwemlessen moesten missen, zoals deze van juffrouw Jolanda en meester Steven:
Heb jij andere initiatieven gezien om zwemconditie op peil te houden? Zet ze dan hieronder in de comments.