Leestijd: 12 minuten

Aanvulling 10-12-2020: bladerversie boekje toegevoegd en teksten aangepast.

Voorkant boekje De succesvolle tocht van de Y-zwemmers

Het boekje De succesvolle tocht van de Y-zwemmers door Engeland en Schotland bevat een verslag van een 10-tal Y-zwemmers – en waterpoloërs die van 10 t/m 18 april 1920 een rondreis door Engeland en Schotland maakten, waarbij verschillende zwemverenigingen werden bezocht. Dit boekje is samengesteld door H.Th. Manger en C.V. Kramer met een voorwoord van J.A.C. Bierenbroodspot (de man achter de latere Sportfondsenbaden).

Voorwoord

Om te beginnen enkele stichtelijke zinnen uit het voorwoord: “We kunnen constateren dat de Engelsche week, ondanks dat men eraan begon vol angst en vrees, een succesvolle tocht van de Y-zwemmers door Engeland is geworden. Het was echter moeilijk om auteurs te vinden voor dit boekje. Ook al omdat er in de weken na de Engelschen tocht de correspondentie met de vele vrienden in het land over de zee nogal wat tijd in beslag nam.”

Dan het budget voor dit boekje: “Het Y-nieuws (het clubblad van de vereniging) overschrijdt dit jaar het bedrag van ƒ 1.000,-. Een forsch artikel verscheen in Y-nieuws. Helaas was dit geen succes en moest de verenigingskas aangesproken worden. Met dit alles werd kostbare tijd verloren. Daarna was het vlug-editeeren van een verslag, van een monument, dat die kranige Y-zwemmers daar in Engeland gewrocht hebben. Een monument, niet alleen in de geschiedenis van Het Y, maar ook in de geschiedenis der geheele zwembeweging in ons land.”

J.A.C. Bierenbroodspot (uit: 75 jaar sportfondsenbaden)

“Juist, waar wij aan de vooravond staan van de 7e Olympiade, is het werk der onzen van zoo groot belang. Wij moeten ons geven aan de voorbereiding,  de training voor de aankomende Olympische Spelen. Het Y heeft getoond, dat wij Hollanders, die zichzelf tot voor kort tot een 3e rangs-sportlui rekenden, wel kunnen en de wetenschap daarvan kan veel invloed hebben op de wijze, waarop door onze Hollandsche jongens getraind zal worden.”

“Dankzij de reis staat onze vereeniging hoog aangeschreven in het buitenland. Daardoor kunnen we zoo makkelijk connecties met de beste buitenlandse clubs hechter maken en nieuwe aanknopen, dat er nu reeds verschillende uitnodigingen voor een tournee in andere landen bereikten, dat buitenlandsche teams ons in Amsterdam komen bezoeken.”

“De opofferingen die zich de deelnemers getroosten – ook het financieele offer was groot, wij schatten de onkosten op circa ƒ 7000,-  waarvan maar een klein gedeelte door de guarantees gedekt werd – heeft niet alleen tot resultaat gebracht dat velen zich met de vereeniging één voelen, maar is ook propaganda voor onze mooie sport en voor onze zwemclubs.”

Tot besluit dankt Bierenbroodspot de Engelse vrienden, die ons steeds zo sportief  en zo intens hartelijk ontvingen.

Inleiding

Op een clubavond in januari 1920 wordt besloten dat er nog deze zomer een tournee door Engeland moet worden georganiseerd. Het lid Frits Schutte, is niet alleen de man die het initiatief neemt, maar die ook zorgt voor de uitvoering van het plan. Hij schrijft aan Mr. Fowden, de Engelse organisator, dat wij besloten hadden te komen en wel liefst tussen 10 en 18 april.

Enkele dagen later komt er een positief bericht terug. Een zwem- en poloploeg bestaande uit 10 leden zou op 5 plaatsen zwemmen, te weten:

  • Manchester
  • Hyde
  • Southpark
  • Paisley en
  • Dundee

De verschillende nummers waarop wij zullen uitkomen zijn een polomatch, een estafette-race, een 100 meter race en een 400 meter race. Tenslotte zal er nog een aspirant zwemmen en zal er een springdemonstratie worden gegeven.

Het waterpolo-zevental bestaat uit de volgende heren:

De estafette-ploeg zal gevormd worden door de zwemmers:

  • A. van Olst
  • G. Blitz
  • J.G. Cortlever
  • G. Bohlander
  • M. Blitz
  • H. Th. Manger en
  • A. van Beets.
  • M. Blitz
  • H. Manger
  • M. de Smet
  • G. Blitz en
  • F. Schutte, die op het laatste moment aansloot.

Op de individuele nummers zullen G. Blitz en E. van Es uitkomen. Tenslotte zal B.J. Smit schoonspring-demonstraties houden. De passen zijn in orde gemaakt, dus niets staat meer in de weg om te vertrekken. De heer M. Blitz sr. zal ons door Engeland leiden. Naast de zwemmers vertrekken er een zevental supporters mee.

De reis

…. eerst naar de eerste klasse wachtkamer, waar een foto genomen werd …. Zitttend van links naar rechts: C.V. Kramer, M. Blitz, Mevrouw Blitz, G. Blitz, B.J. Smit. Staand van links naar rechts: F.H. Bohlander, L.J. Harms, L. Bohlander, G. Bohlander, daarachter A. van Olst, J.G. Cortlever, E. van Es, M.J.S. de Smet, A. van Beets, W. Manger, W. Koreman, F,.Schutte en H.Th. Manger.

Met de trein gaat het gezelschap naar Hoek van Holland, waar ingescheept wordt op stoomschip Archangel. Er zijn slaaphutten gereserveerd, maar veel geslapen wordt er niet. Viel je toch in slaap, dan werd je door een natte dweil ruw weer gewekt. Na enkele rustige uren zijn de meesten alweer wakker.

De tekening stelt den overtocht van de zwemmers voor: men ziet ze in Y-vormige opstelling van de Nederlandse naar de Engelse kust…… overzwemmen.

Eerste stop in Manchester

Na het ontbijt om 9 uur duurt het niet lang meer voor de boot is aangemeerd. De heer Blitz zorgt voor een vlotte paspoort-controle, mede door zijn gezegde aan de douaniers: “All Dutch Swimmers, invited bij the King”. Al snel stomen we uit Harwich weg en rijden we via Londen met de trein naar Harwich, waarin druk wordt geklaagd onder de slechte kwaliteit van het eten.

…. Van lieverlee komt alle hens aan dek, met een Engelse pet op ’t hoofd….

In Manchester logeert men in het Deansgate Hotel. De kamers zijn net zo vies als alles wat er in grauwe fabrieksstad Manchester uitziet. De volgende ochtend wordt er tijdens het bezoek aan de stad verschillende inkopen gedaan, voornamelijk zwemtricots. In de middag is er een bezoek aan de schouwburg, gevolgd door een diner, een gift van één van de directeuren van de Koninklijke Hollandse Lloyd.

De eerste wedstrijden zijn in de avond in het Victoria Bath, wat vergelijkbaar is met ons eigen Zuiderbad. Een grote ruime kleedkamer met een goed brandende haard staat tot onze beschikking. De ontvangende vereniging is de Manchester Victoria Swimming and Life Saving Society. De tegenstanders komen uit 5 verschillende zwembaden uit Manchester.

Foto van het Y-team, dat alle matches op waarlijk schitterende wijze heeft gespeeld. Zittend van links naar rechts: M. Blitz, J.C. Corlever, H.Th. Manger. Staand van links naar rechts: F. Schutte, A. van Olst, G. Blitz en G. Bohlander.

Aspirant Van Es verliest van de kampioen van de schooljongens, maar G. Blitz wint met groot gemak de 100 yards en ook de estafette-ploeg is de Engelsen de baas op de 5 maal 50 yards. De polo-match eindigt in een gelijk spel (3-3). Ook hier blijkt al sprake te zijn van een partijdige scheidsrechter, die naast onkunde van de spelregels, meerdere Y-goals afkeurt. Tenslotte geeft G. Blitz nog een rugcrawl demonstratie, gevolgd door de schoonspringer B.J. Smit, die geen moeite heeft met zijn tegenstanders. Na een heerlijk souper en gezellige avond worden de mannen teruggebracht naar het hotel.

Door naar Hyde

Na de lunch vertrekken we met de trein naar Hyde, waar we worden ontvangen op het stadhuis door de burgemeester. Aansluitend is er een excursie gepland naar Slack Mills Comp. Ltd., een grote katoenspinnerij en -weverij, waar we onze ogen uitkijken. Bij eigenaar Mr. Battersby wordt in zijn huis een heerlijke tea geschonken, maar helaas moeten we als snel vertrekken omdat over een uur de wedstrijden beginnen.

Het bad waar we in spelen tegen het Hyde Seal Swimming team is 33 yards lang en ± 12 yards breed. Alle zwemwedstrijden worden met redelijk gemak gewonnen, waarna B.J. Smit veel applaus oogst met zijn fraaie sprongen op de geïmproviseerde springplank. Maar het klapstuk van de avond, de waterpolowedstrijd, moet nog komen. Voor Hyde spelen niet minder dan vier internationals mee. Deze ploeg is kampioen van Engeland en is sinds 1903 nog nooit verslagen. Geen wonder dus dat ook wij, die de wereldvermaardheid van deze ploeg kennen, het ergste vrezen.

Van de wedstrijd, die wordt geleid door de internationale scheidsrechter F. Fowden, worden een kleine vier pagina’s verslag geschreven. Het komt erop neer dat het Y zich kranig weert tegen Hyde en zelfs elke keer één punt voor weet te komen. Na een voorsprong van Het Y na de eerste helft weet Hyde aan het begin van de tweede helft gelijk te komen. Maar onze ploeg lukt het telkens weer om op voorsprong te komen.

Zelfs een uitsluiting van Gé Bohlander wordt niet benut door het uitstekende keerperswerk van Van Olst. De wedstrijd eindigt uiteindelijk met 4-5 in het voordeel van het Y, die nota bene met twee invalspelers uit Antwerpen speelt. Na uitgejuicht te zijn is het tijd om in de clubzaal van Hyde te eten en de nodige speeches aan te horen. Met de tram rijden we naar Cambridge en vandaar gaan we met de trein terug naar ons hotel in Manchester, waar we nog lang En Het Y gaat nooit verloren, valderalderiere, valderalderiere konden horen.

De badplaats Southport

Woensdagochtend om 8 uur vertrekken we naar Southport, een badplaats op ruim een uur per trein van Manchester. We zijn uit de fabriekssfeer en daarom ziet alles er direct helderder uit. We zoeken de kamers in ons hotel op en brengen vervolgens een bezoek aan het bad, waarvan het wedstrijdbassin 25 bij 16 yards is en zout water bevat.

Na de lunch worden we uitgenodigd om een tochtje door en om Southport te maken. Bij een oorlogstank gaan we met zijn allen op de onderstaande foto. Om half vier volgt een duikdemonstratie van Prof. Posey, die dagelijks zo’n 15 à 20 meter van de pier springt. Het is wel een aardige vertoning, maar geen sportprestatie.

Een door de Hollandse zwemmers veroverde tank te Southport

Na de tea in het bad begint onze wedstrijd met aspirant Van Es die zijn beide wedstrijden over 50 en 100 yards wint. Gerard Blitz wint zijn 400 yards van een bekende international en ook de estafetteploeg, deze keer met 4 zwemmers, wint met groot gemak. Met hetzelfde team als in Hyde en Manchester wordt de polowedstrijd gewonnen, ondanks dat verschillende internationals waaronder de keeper, deel uitmaken van het Engelse team. De avond wordt wederom verder doorgebracht in een van de clubzalen van het feestvierende team. Noemenswaardig is nog dat de Engelsen gek zijn op onze Y-speldjes.

Door de Schotse Hooglanden naar Glasgow

Dwars door de prachtige Schotse Hooglanden stomen we met grote snelheid op ons doel af. In Glasgow worden we opgewacht door enkele leden van de Paisley Victoria Amateur Swimming Club. Onder hen is ook een Hollander. Nadat we onze spullen in het hotel hebben gebracht, vertrekken we naar Paisley, waar we ‘s-avonds gaan zwemmen. Het bad is groot 25 x 20 yards. Het is geheel ingericht voor wedstrijden en op de tribunes zitten zeker 3000 mensen, waaronder de burgemeester, enkele wethouders en een aantal Hollanders van een schip dat in de buurt ligt.

De Schotten hebben een uiterst snel estafette-team, waarvan dan ook verloren wordt. Onze aspirant wordt gediskwalificeerd, maar Gerard Blitz wint met groot gemak de 150 yards rugcrawl en de 400 yards vrije slag. Waterpolo spelen we weer tegen het West-Schotse team. Er wordt met 8-1 gewonnen. Na afloop wordt er gefeest in één van de clubzalen. Het wordt zelfs zo laat dat we de laatste trein missen. Onze gastheren hebben er echter voor gezorgd dat de nachttrein uit het Noorden van Schotland in Paisley zou stoppen, zodat we toch nog rond half 2 ‘s-nachts aankomen.

Dundee

De volgende dag vertrekken we naar Dundee, waar we omstreeks 3 uur onze intrek nemen in het hotel. Om 8 uur vertrekken we allemaal gezamenlijk naar het bad, dat evenals alle andere baden weer geheel voor het bijwonen van wedstrijden is ingericht. Het bassin is van flinke grootte en gevuld met zout water. De stemming wordt er door een strijkje ingebracht.

De estafette wordt door ons gewonnen in een Schots record. Onze aspirant Van Es boekt twee maal winst. Ook Gerard Blitz is zijn tegenstander te snel af. Vervolgens geeft onze vriend B.J. Smit een schoonspring-demonstratie. De polo-match wordt met 10-0 gewonnen van een team dat Noord-Schotland vertegenwoordigt. Na een lunch en enkele speeches stappen we op en als we in ons hotel zijn aangekomen, vinden we een telegram, dat in het Hollands luidt:

Heb zeventien plaatsen trein en boot gereserveerd.

Afgesproken was dat we de volgende dag naar Amsterdam zouden afreizen. Onze manager, de heer Blitz, seinde toen naar Coock in Londen, die ons bovengemeld antwoord zond.

Een vreedzaam groepje in het Mathershotel te Dundee.

De terugreis

De volgende ochtend vertrekken we al vroeg met de trein naar Londen, een 12 uur durende reis, maar niet voordat we de heer Blitz – die nog enige tijd in Engeland verblijft – hartelijk hebben bedankt voor hetgeen hij allemaal heeft geregeld. De lange reis zorgt wel voor wat verveling. De tijd wordt gedood met een kaartje te leggen of wat te dutten. Daarna steken we Londen door om de trein naar Harwich te halen.

Met enige moeite worden op Liverpool Station de spoor- en bootkaarten opgehaald. Na de treinreis zijn we binnen enkele minuten op de boot, wederom de Archangel. Door de grote mate van vermoeidheid verloopt de nacht met een gezelschap dat in diepe rust is verzonken.

De volgende dag stappen we om 11 uur aan wal in Hoek van Holland. Vrij snel zitten we in de trein naar groot Mokum. De zondagskranten worden gelezen en daar treft men in het Handelsblad aan dat ons een grootse ontvangst te wachten staat. Met ongeduld zien we dan ook het uur van aankomst in Amsterdam tegemoet, maar met de boemeltrein schiet dit niet op. Uiteindelijk komen we toch aan.

Aankomst en huldiging

Op het perron staan enkele mensen ter verwelkoming. We worden even gefilmd en daarna worden we door een grote menigte opgewacht in de eerste klasse wachtkamer. Hier worden we toegesproken door oud voorzitter en ere-lid P.J. Appel. Hij overhandigt ons namens de achtergebleven Y-leden een lauwerkrans. Karel Schutte overhandigt de zwemmers namens zijn familie een fraaie krans. Met Y-vlaggen gaat het vervolgens in koetsen naar Bellevue, waar receptie wordt gehouden. We worden nogmaals welkom geheten en daarna wil één van de zwemmers iets over de tocht vertellen.

Hij wordt onderbroken door de heer Van Kappen die de zwemmers namens de Nederlandse Zwembond dankt voor hetgeen de vereniging in het belang van de zwemsport voor ons vaderland heeft gedaan. Hij overhandigt een huldigingsbrief die is ondertekend door alle aanwezige afgevaardigden van de verschillende verenigingen, die momenteel samen zijn in de Bondsvergadering.

Daarna gaan de deelnemers naar huis, om tegen 6 uur weer bijeen te komen om met vele leden gezamenlijk de maaltijd te gebruiken. Vele speeches worden gehouden en organisator Frits Schutte moet een persoonlijke huldiging in ontvangst nemen. Had hij niet het initiatief genomen, had hij niet de gehele correspondentie met Engeland gevoerd, dan zou Het Y niet in Engeland geweest zijn. Tot laat in de nacht wordt doorgefeest, maar onze slaap maakt daaraan tenslotte een eind. Hiermee komt er definitief een einde aan onze tocht.

Bladerversie van het boekje

Van het verslag werd een boekje gemaakt (eigen collectie). Tip: klik op het vierkantje middenboven voor full-screen weergave.