De wetenschap achter ultiem Zwemmersgeluk

Leestijd: 8 minuten

Naast enorm veel leed en ellende heeft corona gelukkig ook nog een aantal positieve dingen opgeleverd. Tijdens de eerste lockdown van deze pandemie maakten heel veel mensen voor het eerst kennis met zwemmen in natuurwater. Wetenschapsjournalist Jim Jansen en vormgever Kjeld de Ruyter, beide zelf enthousiaste wildzwemmers, gaan in het boek Zwemmersgeluk op zoek naar de verrassende wetenschap rond en persoonlijke verhalen achter een frisse duik.

Zwemmen in natuurwater is al enkele jaren in opmars. Ik gebruik zelf ook regelmatig de term wildzwemmen of zwemmen in natuurwater in plaats van openwaterzwemmen, omdat de laatstgenoemde term alweer een aantal jaren wordt gebruikt voor wedstrijden in natuurwater. Die verwarring is overigens wel verklaarbaar, omdat een deel van de wildzwemmers ook deelneemt aan triatlons en openwater-zwemwedstrijden. Voorheen was voor dergelijke zwemwedstrijden de term marathonzwemmen gangbaar.

Het idee voor het boek Zwemmersgeluk ontstond na een zwemsessie in het buitenbad van het De Mirandabad in Amsterdam. Dit bad was tijdens de eerste lockdown korte tijd het enige open zwembad in Nederland en het was de inspiratiebron voor enkele tientallen andere buitenbaden om hun deuren eerder te openen. Voor heel veel zwemliefhebbers, van recreatieve zwemmers en wildzwemmers die in de winter uitwijken naar binnenbaden, tot sportzwemmers die graag aan hun conditie wilden blijven werken, was dit een prima alternatief.

Vanaf november 2020 reserveert Jim Jansen verschillende keren per week een vroege zwemsessie in het De Mirandabad. De vrijwel dagelijkse bezoeken aan het buitenbad werken verslavend voor Jansen en Kjeld de Ruyter, de beide samenstellers van het boek. Na alweer een vroeg bezoek, ergens in februari 2021, Roept Jim Kjeld toe: “Lekker gevoel weer.” Waarna Kjeld concludeert: “Dit heet nu zwemmersgeluk”. Het idee voor een boek is geboren.

Veel nieuwe zwemboeken

Dit voorjaar alleen al verschenen er maar liefst drie nieuwe boeken, die een regelrechte lofzang op het zwemmen in openwater zijn. Begin januari beet Zwemmersgeluk: op zoek naar de wetenschap achter een frisse duik van Jansen en De Ruyter het spits af. Cultureel antropoloog en kunstredacteur Kirsten van Santen volgde in maart met Water pakken: een zwemgeschiedenis. Water pakken is een persoonlijke zwembiografie, een verkenning van de Nederlandse natte wildernis en een literaire ode aan het water. Als derde verscheen in april Zwemmen in de natuur: 52 te gekke zwemplekken in open water van Marjon Huibers, openwaterzwemmer en eigenaar van Swimfantastic. Deze titel spreekt voor zich; net als bij Zwemmersgeluk is de vormgeving in de vertrouwde handen van De Ruyter. Hij verzorgde ook de vormgeving voor het boek Zwem je mentaal sterk, wat Marjon vorig jaar schreef.

Over de inhoud van het boek

Het boek Zwemmersgeluk is ruwweg verdeeld in drie secties. Als eerste is er, zoals de ondertitel van het boek vermeldt, veel aandacht voor de wetenschap achter het zwemmen in (vooral) natuurwater. Een aantal klinkende namen uit de wetenschap is voor een interview gestrikt. Verspreid over het boek doen zij uitspraken over verschillende wetenschappelijk getoetste fysieke en mentale voordelen die zwemmen in de breedste zin van het woord biedt. Één van die voordelen is mooi door De Ruyter zelf verwoord in een interview met platform DeZZP: “Met zwemmen kun je je hoofd leegmaken.” De twee andere thema’s in het boek zijn Daarom zwem ik en Zwemplek. In dit artikel licht ik uit elk van de drie delen enkele interviews nader toe.

Wat zegt de wetenschap?

Inmiddels weet iedereen al tientallen jaren dat regelmatig zwemmen hartstikke gezond is. Niet voor niets voerde de KNZB (toen nog NZB) 100 jaar geleden al slogan: “Iedere Nederlander zwemmer!” Hoogleraar Neuropsychologie en media-persoonlijkheid Erik Scherder moet het daarmee hartstochtelijk eens zijn. In zijn interview hamert hij op kleine gedragsveranderingen: “Neem dus de trap in plaats van de lift”. Over zwemmen zegt hij onder andere: “Je bloedsomloop neemt toe en daardoor alleen al verdeel je je afweercellen beter over je lichaam, waardoor je afweersysteem sterker wordt.” Overigens is Scherder zelf helemaal niet zo’n zwemmer. Waarom dat zo is legt hij uit in dit boek.

Naast Scherder komen er nog negen wetenschappers aan het woord, elk vanuit hun eigen specialisatie. Zo passeren onder andere stadsecoloog Martin Melchers, hoogleraar Voeding en Gezondheid Jaap Seidell en bewegingswetenschapper Linda Ooms de revue. Een deel van het interview met Maria Hopman, hoogleraar Integratieve Fysiologie, is als voorpublicatie te vinden op de website van NewScientist. De wetenschappers komen verspreid over het boek aan het woord. Er worden geen ingewikkelde verhandelingen gehouden; de heldere bewoordingen maken de interviews bijzonder prettig leesbaar.

Daarom zwem ik

*Hoogleraar Wetenschapscommunicatie Ionica Smeets (foto: Zwemmersgeluk © Kjeld de Ruyter)*

Iedereen heeft zo zijn eigen reden om een duik te nemen in natuurwater of in het zwembad, maar eigenlijk kun je gerust stellen dat je altijd gelukkiger uit het water komt dan het moment voordat je erin plonsde. Net als veel anderen ervaar ik zwemmen zelf als bijzonder ontspannend, waarbij ik even alle dagelijkse beslommeringen achter me kan laten. Dat mentale aspect ervaren ook verschillende bekende en minder bekende geïnterviewden in dit boek. Het heerlijk lome gevoel na afloop en de gedachte: “Dat heb ik toch mooi maar weer gedaan”, maakt het voor mij en vele anderen af.

Door haar vader was hoogleraar Wetenschapscommunicatie Ionica Smeets als kind wekelijks te vinden in Tropicana, het voormalige subtropische zwembad aan de Maasboulevard in Rotterdam. Tijdens de lockdown van voorjaar 2021 is ze gaan zwemmen in open water. Eigenlijk vindt ze alle vormen van sport verschrikkelijk, maar voor zwemmen maakt ze graag een uitzondering: “In het water kan ik oprecht genieten.”

Patrick Hendrikse, eigenaar van de Amsterdamse Brouwerij ’t IJ, zwemt om weer hele andere redenen. Hij herontdekte op 40-jarige leeftijd het zwemmen, volgde enkele cursussen om zijn slag te verbeteren en ging trainen in de Swimgym van oud Olympisch medaillewinnaar Johan Kenkhuis. Zwemmen geeft hem vooral een lichamelijke kick, maar soms is het weer meer een sociaal ding of een combinatie van beide. En over het mentale aspect: “De stress die de hele dag is opgebouwd zwem je letterlijk en figuurlijk van je af.”

In het boek vind je nog acht andere zwemmers die hun enthousiasme voor het zwemmen niet onder stoelen of banken steken. Voor het boek zijn onder meer ook Enith Brigitha, Olympisch medaillewinnares uit de jaren ’70, de succesvolle zwemcoach Jacco Verhaeren, zanger Huub van der Lubbe (De Dijk) en paralympisch zwemmer Thijs van den End, die inmiddels een carrière in het zitvolleybal is begonnen, geïnterviewd. Totaal verschillende mensen die allemaal eenzelfde passie hebben: Zwemmen!

Zwemplek

*Martin Breedijk, projectleider bij de Associate Degree-opleiding Sport van de Hogeschool Amsterdam in de Oosterplas bij Bloemendaal (foto: Zwemmersgeluk © Kjeld de Ruyter)*

Het derde thema in dit boek neemt je mee naar allerlei verrassende en soms min of meer geheime zwemplekken; een rijkdom waarmee we ons in Nederland echt gezegend kunnen noemen. Verschillende van deze zwemspots vind je ook terug in het hier eerder genoemde boek Zwemmen in de natuur van Marion Huibers. Als je op zoek bent naar afwisseling, dan is dit boek zeker een mooie aanvulling op Zwemmersgeluk.

Bij de tien zwemplekken uit het boek horen natuurlijk ook tien frequente gebruikers. Één van die gebruikers is Martin Breedijk die je hier ook op de foto ziet. Zijn favoriete zwemspot is de Oosterplas bij Bloemendaal. Naast zijn dagelijkse werkzaamheden is triatleet Breedijk vicepresident van Europe Triathlon. Via een spannende kruip-door-sluip-doorroute kom je bij De Oosterplas uit. Breedijk: “Eigenlijk wilde ik deze locatie niet aan de grote klok hangen.” Niet alleen de prachtige natuur, maar ook de aanwezigheid van allerlei soorten vogels en waterdieren, maken het idyllische plaatje compleet.

Openwater- en ijszwemster Kyra Wijnker is telkens op zoek naar een nieuwe zwemuitdaging. In het verleden stortte ze zich al succesvol op Kanaalzwemmen, maar tegenwoordig is haar nieuwe passie het ijszwemmen (zwemmen bij een temperatuur onder 5° C). Wijnker zwemt meerdere keren per week in de Noordzee bij Huisduinen om, zoals ze zelf zegt: “Een zoute bek te halen.” Maar waarom dan zwemmen in zee? “Het zoute water voelt anders op de huid: frisser, zilter natuurlijk en ook gezonder.”

Het boek neemt de lezer daarnaast mee naar nog een achttal andere plekken, elk uniek in z’n soort. Zo passeren onder andere het Nieuwe Diep in Amsterdam, de Spiegelplas in Nederhorst den Berg en de Galderse Meren in Breda in het boek. Wat ik vooral erg leuk aan het boek vind is dat Jansen en De Ruyter tijdens alle interviews ook zelf een stuk mee gaan zwemmen, om te ervaren hoe de sfeer op een specifieke locatie is. Dat meezwemmen zorgt vaak ook voor bijzondere uitspraken van de geïnterviewden. Voor het samenstellen van het rijk geïllustreerde en prachtig vormgegeven boek hebben de samenstellers letterlijk het hele land doorkruist. Het moet dan ook een behoorlijke klus zijn geweest.

Aanschafinfo

Ben je nieuwsgierig geworden naar de verdere inhoud van dit boek? Even was de eerste druk (1500 exemplaren) van het boek uitverkocht, maar in maart verscheen bij Fontaine Uitgevers een tweede oplage, zodat iedereen weer kan genieten van de 175 pagina’s met bijzondere verhalen uit dit boek. Wil je een exemplaar aanschaffen? Hier zijn de benodigde gegevens: Zwemmersgeluk: op zoek naar de wetenschap achter een frisse duik / Jim Jansen & Kjeld de Ruyter – ISBN 978-94-6404101-9 – Fontaine Uitgevers. Prijs € 24,99. Denk ook aan je eigen lokale boekhandel.

Nog meer recent leesvoer voor zwemmers

De populariteit van zwemmen in natuurwater zorgde, naast de drie boeken die dit jaar verschenen, in de afgelopen jaren al voor enkele boeken van Nederlandse bodem die (deels) aan dit onderwerp zijn gewijd:

Wil je je laten inspireren door andere natuurwaterfanaten? Sluit je dan aan bij de Facebook-groep Open Water Swimming Nederland. Deze groep heeft inmiddels 7.200 leden die onder andere mooie zwemplekjes, tips over materialen en evenementen met elkaar uitwisselen. Zeker ook leuk voor beginnende wildzwemmers. Je kunt er ook al je relevante vragen kwijt.

Interessante links

Hieronder vind je enkele links naar onder andere interviews met de samenstellers van Zwemmersgeluk.