Tijdens de zomervakantie las ik het boek Happy Sally: De droom van een zwemster van Sara Stridsberg, net als het boek Het Zwembad van Libby Page. Het boek van Page was erg prettig om te lezen. Bij Stridsberg was ik telkens in verwarring door de verschillende verhaallijnen die door elkaar liepen. Misschien een voor mij iets te hoog literair gehalte?
Wel wilde ik er een korte blogpost aan wijden. Immers: het hoofdthema van het boek is zwemmen. Ook was ik nieuwsgierig geworden naar de Zweedse zwemster Sally Bauer, het grote voorbeeld van het hoofdpersonage uit het boek.
Hoe meer online informatie ik over Sally Bauer vond, hoe enthousiaster ik werd. Het was vaak wel verdwalen in de – veelal Zweedse – teksten, maar gelukkig hielp Google Translate mij prima met het vertalen van soms behoorlijke lappen tekst. Aangenaam verrast leerde ik Sally Bauer steeds beter kennen. Zij blijkt nog altijd te worden gezien als een grote Zweedse heldin.
Sally Bauer is de eerste Scandinavische die op 27 augustus 1939 met succes de zwemtocht over het Kanaal afrondt. De informatie die over haar te vinden is, is grotendeels beperkt tot de periode rond deze zwemtocht en rond een 2e poging in 1951. Hieronder heb ik geprobeerd haar interessante leven in kaart te brengen. Kortom: de korte blogpost is uiteindelijk een lange blogpost geworden. Maar nu eerst iets over het boek.
Over het boek Happy Sally
Happy Sally is de debuutroman van Sara Stridsberg. De roman verscheen in 2004 in Zweden. In 2012 publiceerde uitgeverij De Geus de Nederlandse vertaling van het boek. Het boek is op dit moment nog altijd verkrijgbaar bij de boekhandel, ISBN 9789044512489.
Korte inhoud
Sally Bauer is het grote voorbeeld van Ellen. Ellen is geobsedeerd door openwater zwemmen. Al het trainen hiervoor gaat ten koste van haar 12 jarige dochter en 5 jarige zoontje. Zij staan vaak uren op haar te wachten aan de oever. Van haar man Victor mag Ellen haar leven aan de zwemsport gaan wijden, mits zij erin slaagt om Het Kanaal over te zwemmen.
(Foto: Vibeke Aronsson, vormgeving: MOI )
In 1983 waagt Ellen haar poging. Van tevoren heeft Victor met haar afgesproken dat bij een mislukte poging zijn droom wordt nageleefd; een zeiltocht over de Atlantische Oceaan van Europa naar Amerika. Aan de hand van ontvangen ansichtkaarten verhaalt de dochter van Ellen de gebeurtenissen rond de zeiltocht. De frustraties van Ellen worden al snel duidelijk. Met een dramatisch einde als gevolg.
Door deze gebeurtenissen heen geweven zijn er fragmenten uit de fictieve dagboeken van Sally Bauer, die wel met succes en in een Zweedse recordtijd het Kanaal over weet te zwemmen. Een uitgebreidere recensie van het boek vindt je op de website van Trouw.
Toneelstuk
In 2009 wordt het verhaal van het boek op een speciale locatie als toneelstuk vertoond met muziek, lichtspellen en filmprojecties. Plaats van handeling is het Eriksdalsbadet in Stockholm, waar op 31 oktober en 1 november voorstellingen worden gegeven. Aansluitend wordt het stuk op 12 en 13 augustus 2010 opgevoerd in het Ribersborgs kallbadhus in Malmö.
Sally Bauer, de menselijke torpedo
Sally Bauer wordt op 29 juli 1908 geboren in het Zweedse Helsingborg als de jongste van 3 zussen. Samen met haar twee oudere zussen Carla en Paula brengt ze in haar jeugd de zomers door met zwemmen en droomt ze ervan over de zeeën te zwemmen. Later komt deze droom uit. Ze zal dan vooral bekend worden dankzij haar enorme uithoudingsvermogen.
Op 10-jarige leeftijd geeft ze al zweminstructie bij haar zwemvereniging Helsingborgs Simsällskap. Als ze 16 jaar is gaat ze deelnemen aan zwemwedstrijden. Ze gaat dan zwemmen voor Malmö Simsällskap. In de periode 1934-1937 weet ze op de korte baan maar liefst 17 nationale records te zwemmen en dat terwijl haar specialiteit juist op de lange afstanden ligt.
Bauer wordt beroemd nadat ze in 1931 een tweetal lange afstanden zwemt; over de Sont tussen Helsingborg en Helsingör in Denemarken en tussen Limhamn in Malmö en Dragör (Denemarken). Ze krijgt al snel bijnamen als De menselijke torpedo en De Zweedse dolfijn.
In recordtijd over Het Kattegat
In 1938 looft een Deens bedrijf een bedrag van 5000 Kronen (nu ca. € 24.000) uit voor iedereen die het Deense record voor het bedwingen van het Kattegat kan verbreken. Haar 1e poging de 48 km. te overbruggen mislukt, maar bij haar 2e poging weet de 20 jarige Bauer het bestaande record van de Deense Jenny Kammersgaard uit 1937 met maar liefst 11 uur te verbeteren. Wel behielp Kammersgaard zich alleen met schoolslag, terwijl Bauer de afstand geheel met borstcrawl aflegt.
Tussen 1934 en 1937 zwemt Bauer 17 nationale records op korte afstanden, terwijl ze eigenlijk veel liever lange afstanden zwemt.
Ze wordt gehuldigd in haar woonplaats Helsingborg. Hiervan zijn online ook bewegende beelden beschikbaar. Bauer lijkt niet van ophouden te weten, want slechts acht dagen later zwemt ze, als 1e ooit, 35 km door de ijskoude Ålandzee tussen Grisslehamn en Västerskären (het meest westelijk gelegen eiland van de Åland eilanden) in 13 uur en 6 minuten.
Internationale doorbraak
Haar internationale doorbraak is in 1939 wanneer ze de beroemde overtocht over het Kanaal waagt. Bauer is vastbesloten om deze uitdaging te volbrengen, net als haar Amerikaanse voorbeeld Gertrude Ederle die dit in 1926 als 1e vrouw al deed. In die tijd zijn er al liefst 500 pogingen gewaagd, waarbij het slechts 15 zwemmers is gelukt de overtocht te voltooien.
Bauer wordt gesponsord door onder andere de Banankompaniet, Gröna Lund, Sandrews en de kranten Idrottsbladet, Arbetet en Göteborgposten. Op 14 augustus reist ze met het vliegtuig van Malmö naar Londen. Als ze in Engeland arriveert wordt er bij de douane streng gecontroleerd. Bauer moet onder andere invullen wat zij in Engeland komt doen: “Swim the Channel”, is haar antwoord. Het kost de nodige moeite om de kritische douanier te overtuigen.
Eenmaal door de douane belaagt een batterij persfotografen en journalisten het gezelschap. Later, in het centrum van Londen, brengt Sally een bezoek aan het Zweedse consulaat. Daar ontmoet ze onder andere de Engelse waterpolospeler Edward ‘Ted’ Temme, die als enige 2x Het Kanaal is overgestoken. Met zijn expertise lijkt Temme de juiste persoon om haar bij de overtocht te begeleiden. Hij zorgt onder andere voor praktische zaken als volgboten, artsen, strandwachten en officiële inspecteurs.
Bij een opticien koopt Bauer 3 paar zwembrillen, die haar ogen tegen het zoute water moeten beschermen. Daarna vertrekt het gezelschap naar het Grand Hotel in Dover. Hier valt Sally doodmoe in slaap na 18 uur reizen .
De volgende dag duikt Bauer het water in, zonder een zwembril op te zetten. De watertemperatuur is niet meer dan 14 graden. Door het extreem zoute water heeft ze al na 5 minuten intens opgezwollen ogen. Ze maakt tevens kennis met de onstuimige getijdenstromen van het Kanaal. In de daar opvolgende dagen wordt er enkele malen serieus getraind.
Vanaf Dover wordt de overtocht per boot gemaakt naar naar Cap Gris-Nez bij Calais in Frankrijk. Je zou verwachten dat er niet veel interesse is in een zoveelste poging om het Kanaal over te steken, maar de belangstelling voor de overtocht blijkt overweldigend, mede omdat het de 1e poging van het jaar is. Het staat in alle Engelse kranten en ook in de rest van de wereld wordt het nieuws opgepakt.
Bij de douane moet Bauer invullen waarom ze Engeland bezoekt: “Swim the Channel”, vult ze in.
Een spannende Kanaalovertocht
Helaas mislukt Bauers 1e poging. De omstandigheden zijn té slecht en daarom moet ze opgeven. Op zondag 27 augustus 1939, minder dan een week voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zijn er gunstigere omstandigheden om te zwemmen. Bauer eet een broodje kaas en een banaan, ze drinkt een kop cocomalt (een soort energiedrank met chocoladesmaak) en springt het water in.
Tegen die tijd is het 5.50 uur. De temperatuur van het water is slechts 13 à 14 graden. Bauer is daarom goed ingesmeerd met vet tegen de kou. Ze begint richting Engeland te zwemmen met 56 slagen per minuut. Doordat het eb is drijft Sally snel naar het zuidwesten. Het vet op haar huid wordt korrelig en glijdt van haar armen en schouders.
Het zoute water maakt het moeilijker dan normaal om te zwemmen. Omdat ze een groter drijfvermogen heeft, kan ze geen echte kracht in haar beenbewegingen krijgen. Het zout dringt door in de slijmvliezen van haar mond en neus en zorgt voor een gezwollen tong en keel. Ook haar ogen zijn aangetast.
Tegen 11.40 uur is Bauer halverwege en ziet zij de beroemde witte rotsen van Dover. Een paar uur later wordt ze door het tij met kracht weer richting zee getrokken. Ze zwemt en zwemt maar komt niet vooruit. Inmiddels begint het donker te worden. Op de boot die haar begeleidt wordt een kleine zaklamp als ijkpunt aangestoken. Vier uur lang vecht Bauer in het donker tegen het tij.
Plotseling ziet ze een vuur branden op het strand en even later grijpt ze met haar hand in de kiezelstenen. Ze komt die avond om 21.12 uur aan bij de Engelse kust, in een tijd van 15 uur en 22 minuten. Bauer heeft een hevige strijd met het zoute water en de sterke getijdenstromingen moeten voeren.
Na afloop zegt ze: “Ik ben niet moe en ik bevries ook niet. Maar ik heb dorst”. Nadat ze zich aan boord van een boot richting Dover heeft gehesen telegrafeert Bauer een kort bericht aan haar ouders: Tijd 15.22. : Happy Sally.
Later vertelt Bauer in een interview dat ze de vele uren ingevet in het koude water zwemmen helemaal niet erg vindt: “Integendeel! Ik geniet zoveel van het zwemmen, dus daarom zwem ik graag lange afstanden. Het is op geen enkele manier een kwelling”.
Bauer na haar Kanaalovertocht: “Ik ben niet moe en ik bevries ook niet. Maar ik heb dorst”.
Huldiging
Als Bauer terugkeert naar Zweden, is het feest. Zo’n 20.000 nieuwsgierige mensen komen naar het Folkets Park in Malmö om te komen kijken en luisteren wanneer Bauer spreekt over zwemmen over het Kanaal. De sfeer is uitbundig en het publiek wil Bauer niet loslaten. Uiteindelijk vertrekt ze in een met bloemen versierde auto.
The Daily Mail International Race
In 1951 organiseert The Daily Mail voor de tweede maal The Daily Mail International Race, ook wel de The Festival of Britain Race genoemd. Het prijzengeld van deze zwemwedstrijd is maar liefst £ 7,000 (tegenwoordige waarde ruim £ 200,000 of € 223.000). Zowel de mannelijke als de vrouwelijke winnaar wint £ 1,000 (nu ruim € 34.000). Hoewel zij bijna niet getraind heeft, doet Bauer ook mee aan de race. In totaal zijn er 20 deelnemers, waaronder 7 vrouwen.
Op donderdag 16 augustus zijn de omstandigheden gunstig genoeg om in de vroege ochtend te starten vanaf het Franse Cap Griz-Nez. Voor de start gebruiken vele zwemmers nog een stevig ontbijt. De 20 deelnemers lopen vervolgens door een erehaag van belangstellenden naar het water. Op enkele honderden meters uit de kust wacht een 60-tal volgboten. Aan boord bevinden zich tijdopnemers, kamprechter, dokters en een groot aantal verslaggevers, filmoperateurs, fotografen en radioreporters.
De race wordt gewonnen door de Egyptenaar Mareeh Hassan Hamad, die zijn geldprijs overigens weigert vanwege de herhaaldelijke beledigingen van The Daily Mail aan het adres van de Egyptische koning Farouk. Diezelfde koning beloofde 8 miljoen francs aan een Egyptische winnaar, zo werd beweerd.
Op 43-jarige leeftijd zwemt Bauer in een snellere tijd en bijna ongetraind nogmaals het Kanaal over.
Eerste vrouw is de Engelse Brenda Fisher, die een nieuwe recordtijd vestigt. Hoewel ze alleen voor de troostprijs van £ 250 (nu ruim € 8.500) in aanmerking komt, weet Bauer de tocht zonder al te veel problemen te volbrengen. Met een tijd van 14 uur en 4 minuten behaalt ze de 14e plaats, net na de Nederlandse Jan van Hemsbergen. Het is een Zweeds record dat stand houdt tot 2010. In dat jaar wordt haar tijd verbeterd door de dan 42-jarige Anna-Carin Nordin.
Bauers’ verdere leven
Bijna al het materiaal wat over Sally Bauer is te vinden is gericht op haar zwemprestaties uit de jaren ’30. Dat heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met de inhoud van haar Zweedstalige autobiografie Kattegatt, Ålands hav, Kanalen die in 1939 verschijnt. Ondanks haar grote populariteit verschijnt er later nooit een andere (auto)biografie.
Over haar zwemcarrière na 1939 is vrijwel niets terug te vinden, met uitzondering van haar deelname aan de beschreven Kanaalwedstrijd in 1951 en een radio-interview uit 1983 ter gelegenheid van haar 75e verjaardag. Wel is bekend dat ze een tijd werkt als secretaresse en als zwemlerares, onder meer voor de Karlbergkadetterna in het Sportpaleis in Stockholm en zwemvereniging Ängelholm. Een jaar lang is ze bondscoach van de Zweedse zwembond.
Niet vergeten
Bauer overlijdt op 92-jarige leeftijd op 15 juni 2001 in Lund. Ze wordt echter niet vergeten. Haar zoon Carl-Axel Bauer richt na de dood van zijn moeder een fonds op voor jonge zwemmers van de Sally Bauerskolan. Deze, naar Sally Bauer vernoemde scholengemeenschap, staat in haar oude woonplaats Helsingborg. Maar er gebeurt meer om haar te eren.
Bauer gaat nog steeds als een trein
In 2009 bestelt spoorwegmaatschappij Skånetrafiken nieuwe treinen. Deze treinen zullen elk de naam krijgen van een beroemdheid uit de Zweedse geschiedenis. De luisteraars van de lokale radio P4 mogen uit ruim 8000 voorstellen namen kiezen. Bauer is één van de 49 favorieten. Haar naam siert voortaan één van de treinen van Skånetrafiken op het traject Pågatågen, de regionale trein in de provincie Skåne.
De Zweedse tekst op de trein luidt: De trein waarin je nu zit heeft de naam van de legendarische zwemster en Helsingborgs meisje Sally Bauer. Ze werd internationaal beroemd in 1939 toen ze, als de eerste Scandinaviër, over het Engelse Kanaal zwom. Tijdens haar leven vestigde ze veel Zweedse records op verschillende afstanden. Er ook ook een school in Helsingborg naar haar vernoemd. Nu rijdt haar trein met hetzelfde uithoudingsvermogen door Skåne.
Sally! in het theater
Op 10 oktober 2019 was de première van de musical Sally! in het Reginatheater in het Zweedse Uppsala. Precies 80 jaar na haar opzienbarende Kanaalovertocht vertelt de show het geweldige verhaal van een uitstekende sportvrouw. Met liedjes, muziek en een grote dosis humor, plaatst Sally Bauer haar prestatie in de context van een Europa aan de vooravond van een vreselijke oorlog.
Geraadpleegde bronnen
- Recensie van het boek Happy Sally in Trouw
- Sally Bauer in het Zweeds vrouwen biografisch woordenboek (Engels)
- Wikipediapagina van Sally Bauer (Duits) en (Zweeds)
- Interview met de zoon van Sally Bauer (Zweeds)
- Recensie autobiografie Sally Bauer uit 1939 (Zweeds)
- Oude filmbeelden van DR (Danish Broadcasting Corporation)
- Minnenas Journal (Zweeds)
- Fragment uit het boek van Sally Bauer (Zweeds)
- Radio-interview met Sally Bauer uit 1938 en Radio-interviews met Sally Bauer in 1938, 1951 en 1983 (Zweeds)
- Theatervoorstelling Sally! in het Reginatheater in Uppsala
- Foto’s van The Daily Mail International Race 1951
- Filmbeelden van The Daily Mail International Race 1951
- Krantenberichten via Delpher (Koninklijke Bibliotheek) en Trove (National Library of Australia)