Leestijd: 32 minuten

Van 1923 tot en met 1959 waren de zwemfeesten van DJK uit Zutphen een begrip in de Nederlandse zwemwereld. Het was een veel bezocht evenement waaraan in de loop van de jaren talloze topzwemmers deelnamen, waaronder Marie Vierdag, Frans Kuijper, Truus Baumeister, Geertje Wielema, Lenie de Nijs, Jan Stender, Herman Willemse, Corrie Schimmel en Stans Scheffer. Ik dook in de bijzondere geschiedenis van dit jaarlijks terugkerende evenement met als hoogtepunt de 8KM-zwemwedstrijd in de IJssel, waarbij ik de verschillende wedstrijdjaren langsloop en extra aandacht besteed aan de eerste edities.

Het begin

Op 30 januari 1923 wordt de Zutphense zwemvereniging De Jonge Kampioen (DJK) opgericht. Al een half jaar later presteert deze vereniging het om haar eerste zwemevenement te organiseren, samen met Zutphen Vooruit (de plaatselijke VVV). Deze 8KM-zwemwedstrijd zal snel uitgroeien tot een internationaal evenement met tal van andere zwemactiviteiten.

De zwemwedstrijd wordt voor het eerst gehouden op 9 september 1923 ter gelegenheid van het zilveren regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina. Er wordt een speciale commissie in het leven geroepen onder aanvoering van de eerste voorzitter van DJK, de heer W. Venlet. Deze commissie besluit dat het een wedstrijd moet worden over een lange afstand, waarbij een uur of langer moet worden gezwommen in de IJssel tussen Brummen en Zutphen.

Het zwemmen van zo’n lange tocht is in die tijd iets bijzonders. Volgens de organisatie is het voor het eerst dat er een wedstrijd wordt gehouden over een dusdanig grote afstand. Dit valt te betwisten, want DJK lijkt vergeten te zijn dat er bij de Amstelzwemwedstrijden, nota bene georganiseerd door het gelijknamige DJK uit Amsterdam, naast een wedstrijd over 3500 m. en 4500 m. in 1916 een 8 km. wedstrijd op het programma stond. Deze Amstelzwemwedstrijden werden echter slechts driemaal georganiseerd; in 1912, 1913 en 1916.

Voor de eerste wedstrijd zijn 24 mannen en zeven vrouwen ingeschreven, waaronder 4 Duitsers en de heren Jan ter Haar, Kit van Senus en Tijs Jurgens, die op 26 augustus 1923 Nederland vertegenwoordigden tijdens de 8,2 km lange zwemwedstrijd Dwars door Parijs in de Seine. Ter Haar haalde hier de 8e plaats, direct gevolgd door Van Senus. Bij de dames valt de naam van latere winnares op; de pas 17-jarige Marie (Rie) Vierdag. Zij is op dat moment Nederlands recordhoudster op verschillende afstanden. Een jaar later zal zij bovendien meedoen aan de Olympische Spelen in Parijs op de 100 m. en 4 x 100 m. vrije slag.

Van de 31 ingeschreven deelnemers doen er uiteindelijk 23 mee. In de ochtend van de wedstrijd maken zij per auto en motorfiets een tocht door de versierde stad. Daarna rijdt men door naar boerderij Halfvasten in Kortenoever. Op advies van de jury wordt de wedstrijd door het slechts 16 graden koude water verplaatst naar de Groene Jager. Vanachter een dikke kabel liggen de deelnemers klaar voor de wedstrijd, die nu nog ongeveer vijf km zal bedragen.

Allereerst starten de vijf dames en acht minuten later volgen de heren. De zwemmers worden begeleid door tientallen vaartuigen die, waar nodig, te hulp kunnen schieten. De finish is vlakbij de Zutphense gasfabriek. Alle dames zwemmen de wedstrijd uit, met een uitstekend resultaat. Zij bezetten de plaatsen 1 t/m 3, 5 en 6, met Marie Vierdag als winnares. Bij de heren zijn er verscheidene uitvallers. De eerst aankomende heer is Jan ter Haar. Vervolgens worden de beschikbaar gestelde prijzen verdeeld: een zilveren beker, verguld zilveren, zilveren en bronzen medailles en kunstvoorwerpen.

Op 10 september 1923 schrijft de Zutphensche Courant: “In ons land is nog nimmer een zwemwedstrijd gehouden over een zo grote afstand als gisterenmiddag in de IJssel is verzwommen. Aan de vereniging De Jonge Kampioen te Zutphen komt de eer toe, daartoe het initiatief te hebben genomen en haar plan voortreffelijk te hebben volvoerd. Want in alle dele is deze wedstrijd prachtig geslaagd.”

Haagse deelname in 1924

Bij de tweede editie volgen we de verrichtingen van de Haagse Nini Geerling. Kort voor de start op zondag 27 juli 1924 besluit dit lid van de Haagsche Zwem- en Poloclub (HZ&PC) om deel te nemen. Haar verenigingssecretaris krijgt op 24 juli haar deelnemerskaart toegestuurd via de heer Schillemans, secretaris van de Regelingscommissie van het evenement. Deze kaart stuurt hij direct door naar Nini, die via de Commissie voor Logies tijdelijk is ondergebracht bij de familie Edelman in de Brugstraat. De kosten voor deelname aan de wedstrijd bedragen ƒ 0,50.

Bij één van de verkooppunten in de stad koopt ze het onderstaande programmaboekje. Daar zijn ook zogenaamde passe-partouts beschikbaar voor ƒ 1,- met zes bonnen, die toegang geven tot alle onderdelen van het programma. In het boekje leest ze dat het hele evenement professioneel is opgezet met een ere-comité – herkenbaar aan hun oranje strik – bestaande uit hoogwaardigheidsbekleders en een jury – met witte strik – met ondere andere W.E. Bredius W. Ezn., voorzitter van de Nederlandsche Zwembond (NZB). Daarnaast zijn er nog zes andere commissies om alles in goede banen te leiden, waaronder zelfs een pers- en autocommissie.

Er is een indrukwekkend aantal prijzen beschikbaar gesteld door verschillende personen, bedrijven, verenigingen en zelfs door leden van het Koninklijk Huis. Misschien dat Nini nog even is gaan kijken in de etalage van de firma Brincker in de Beukerstraat, waar de rijke collectie medailles en kunstvoorwerpen voor de winnaars van de verschillende onderdelen wordt tentoongesteld.

Doorbladerbaar programma van de Internationale Zwemwedstrijden in 1924 (eigen collectie). Tip: klik op het vierkantje middenboven voor full-screen weergave.

Lees verder op de volgende pagina